ریحانه

در اسلام آنقدر که به احترام و تکریم پدر و مادر توصیه و سفارش شده، نسبت به دیگران توصیه نشده است و آثار مطلوب و بزرگی که در پی این احترام و قدردانی نصیب انسان می شود برکسی پوشیده نیست و از آن اموری است که در نزد خدای حسابگر، جایگاه عظیمی دارد.

قرآن شریف نیز در آیات قابل توجهی مانند: 83 بقره، 36 نساء، 151 انعام، 23 شعراء، 14 لقمان و. . . سخن از والدین و احسان و نیکی در حق آنها را به میان می آورد. و البته حق هم همین است که قرآن کریم نسبت به پدر و مادری که از ابتدای تولد فرزند زحمت ها و مشقت هایی را متحمل شده اند، این گونه عنایت داشته باشد و امر به احسان و تکریم آن دو بزرگوار را بعد از دعوت به توحید و یکتا پرستی خدای جلّ و اعلی قرار دهد.

در آیه 36 سوره نساء می خوانیم: «واعبدوا الله و لا تشرکوا به شیئاً و بالوالدین إحساناً. . . ».اهمیت احترام و نیکی به پدر و مادر در این آیه و آیات مشابه دیگر به بهترین وجه ممکن نمودار شده و بیان می شود که پس از دستور به عبودیت و یگانه پرستی، آنچه که در مرتبه بعد قرار می گیرد و اولویت دارد، احسان و تکریم مقام بلند پدر و مادراست؛ قابل توجه اینکه این سیاق در چند جای دیگر قرآن کریم نیز تکرار شده و به همین آیه بسنده نمی شود. بیان زیبای دیگر قرآن در این مورد آیه کریمه «وقَضی ربُّک أن لا تعبدوا إلا إیاه و بالوالدین إحساناً إمّا یبلغنّ عندک الکِبَر أحدهما أو کلاهما فلا تقل لهما أفّ و لا تنهرهما و قل لهما قولاً کریماً» (إسراء، 23).

باز هم سخن از توحید و بلافاصله پس از آن امر به تواضع و احسان و تجلیل از والدین و کمک به آنها در امور زندگی و نهی از رنجش و آزار آنان، حتی با کوچکترین کلام نا مناسب است. بلکه باید با نرمی و کلامی نیکو و مؤدبانه با آنان سخن گوید؛ (قولاً کریماً). و این کمترین خدمتی است که فرزند می تواند در حق پدر و مادری که او را از کودکی تربیت و رشد داده اند و به بلوغ رسانده اند انجام دهد؛ (کما ربّیانی صغیراً). همچنین است درذکر اوصاف حضرت یحیی (علیه السلام) که یکی از آنها نیکویی و تعزیز والدین خود می باشد: «و حَناناً من لدنّا و زکوةً و کان تقیاً * و بَرّاً بوالدیه و لم یکن جبّاراً عصیاً» (مریم، 13و14).

اما به طور مسلم زحمتی که مادر، به خصوص در ایام کودکی در قبال فرزندان خود متحمل می شود نسبت به پدر بیشتر است، و این زحمت و مشقت بیشتر، تکریم و احترام بیشتری را می طلبد؛ چنانکه در روایات متعدد نسبت به احترام به مادر سفارش های ویژه ای شده است. قرآن کریم نیز به این مسئله توجه نموده و می فرماید: «و وصّینا الإنسان بوالدیه حملته أمُّه وَهناً علی وَهن و فصاله فی عامین أن اشکر لی و لوالدیک إلی المصیر». (لقمان، 14). این آیه به مشقت های مادر هنگام بارداری و پس از آن اشاره کرده و آن را جداگانه ذکر می کند، تا انسان را به یاد گذشته خویش بیندازد و از این طریق بیشتر قدردان زحمتها و رنجهای مادرش باشد.