موضوع: "روابط حسنه و رعایت حقوق دیگران در قرآن"

روابط حسنه و رعایت حقوق دیگران در قرآن

در جامعه اسلامی حقوق و منافع همه افراد محترم است و کسی حق تعدی و تجاوزبه مال و جان آبروی دیگران را ندارد. قرآن کریم نسبت به این مسائل نیزساکت نمانده و درمواضع مختلف احکام و دستوراتی را بمنظوربهبود و اصلاح چنین روابطی میان مردم صادر کرده است. در حالی که می دانیم این گونه روابط در جامعه جاهلی قبل از اسلام بسیار وخیم و ناروا بوده است، که اینک مجال صحبت ازآنها نیست.

قرآن مجید در آیه مبارکه 10 سوره حجرات مؤمنین را برادر یکدیگر خوانده و می فرماید: «إنما المؤمنون إخوة فأصلحوا بین أخویکم. . . ». تعبیر به «برادر» محتوای نیکویی دارد، که در صورت تحقق آن بین افراد جامعه آثار مطلوبی به ارمغان می آورد، که حداقل آن، بوجود آمدن صلح و سازگاری میان آنان است، نه اینکه بر سر مسائل گوناگون همیشه در جنگ و نزاع باشند.

در آیات متعدد دیگر این سوره، به روشنی حفظ حرمت و کرامت انسان ها به چشم می خورد. قرآن کریم با مشاهده برخی ناهنجاری های رفتاری دربین مسلمانان، که ظاهراً تداوم نابسامانی های عصر جاهلی است، وارد صحنه شده و به اصلاح این مشکلات می پردازد. مثلاً در آیه «یا أیها الذین آمنوا لا یسخَر قومٌ من قومٍ عَسی أن یکونوا خیراً منهم. . . » (حجرات، 11)، مردم را از مسخره کردن یکدیگر منع می کند، چرا که اصل حفظ کرامت و شخصیت انسانی که از اصول اساسی مکتب قرآن است، این تحقیر و هتک حرمت را بر نمی تابد.

نهی قاطعانه دیگر خداوند در این آیه متوجه عیب جویی و لقب ناپسند دادن به یکدیگر است؛ «. . . و لا تلمِزوا انفسکم و لا تنابَزوا بالألقاب. . . ». این گونه رفتار نیز منافی با شخصیت انسان ها و تکریم آنهاست، و مسلماً قرآن کریم در این مورد نیز سکوت نکرده و از مقام منیع انسانیت دفاع می نماید.در آیه بعد امور ناپسند دیگری مورد توجه قرار گرفته و از آنها نهی شده است: «یا أیها الذین آمنوا اجتنبوا کثیراً من الظنّ إنّ بعضَ الظنّ إثمٌ ولا تجسّسوا ولا یغتب بعضُکم بعضاً. . . ». (حجرات، 12)

در اینجا قرآن کریم مسلمانان را به رعایت حقوق دیگران و حفظ آبرو و شخصیت آنان ملزم می کند؛ چیزهایی که هر کس دوست دارد در حق خود او نیز رعایت شود. به بیان صاحب تفسیر نمونه «. . . سرمایه بزرگ انسان در زندگی، حیثیت و آبرو و شخصیت اوست و هر چیز آنرا به خطر بیندازد، مانند آن است که جان او را به خطر انداخته باشد، بلکه گاه ترور شخصیت از ترور شخص مهم تر محسوب می شود. »

از آیات جالب توجه دیگر قرآن در این زمینه، آیه 10 سوره مجادله می باشد که نمودارعنایت تام خداوند نسبت به بزرگداشت و احترام به همنوعان خویش است. دراین آیه می خوانیم: «یا أیها الذین آمنوا إذا قیل لکم تفسّحوا فی المجالس فافسَحوا یفسحِ الله لکم و إذا قیل انشُزوا فانشُزوا. . . والله بما تعملون خبیرٌ».

 
مداحی های محرم